Art. 42c. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. 1. Nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Nauczycielom dokształcającym się, odbywającym szkolenie branżowe, wykonującym inne ważne społecznie zadania lub – jeżeli to wynika z organizacji pracy w szkole – dyrektor

Art. 35 [Godziny ponadwymiarowe] 1. W szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania lub zapewnienia opieki w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością, których liczba nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. 2. Przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. 2a. Przez godzinę doraźnego zastępstwa rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego nauczyciela. 3. Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i za godziny doraźnych zastępstw wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. 4. Kobiety w ciąży, osoby wychowującej dziecko do lat 4 oraz nauczyciela w trakcie odbywania stażu będącego warunkiem uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego, mianowanego lub dyplomowanego nie wolno zatrudniać w godzinach ponadwymiarowych bez ich zgody. Komentarz: Godziny ponadwymiarowe mogą realizować tylko nauczyciele. Przez godzinę ponadwymiarową rozumiemy przydzieloną mu godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Godzina doraźnego zastępstwa to przydzielona mu godzina zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru takich zajęć, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego kolegi. Kodeks pracy posługuje się natomiast pojęciem godzin nadliczbowych. Stanowią one czas przepracowany ponad normy czasu pracy. W odróżnieniu od nich godziny ponadwymiarowe nauczyciel realizuje ponad obowiązujący go tygodniowy wymiar zajęć. Nie są one związane z jego czasem pracy określonym w art. 42 Karty nauczyciela. - Dyrektor może przydzielić nauczycielowi bez jego zgody maksymalnie taką liczbę godzin ponadwymiarowych, która nie przekroczy 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć. Liczbę godzin ponadwymiarowych do przepracowania przez nauczycieli powinien określać plan organizacyjny szkoły, w rozbiciu na każdy tydzień pracy. Karta nauczyciela przewiduje jedynie tygodniowe limity wykonywania przez nauczycieli pracy ponadwymiarowej. Nie ma przepisów, które określałyby limity pracy w godzinach ponadwymiarowych w ciągu miesiąca lub np. całego roku kalendarzowego. Zakładając, że tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych wybranego nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć wynosi 18 godzin, dopuszczalne godziny ponadwymiarowe ustalamy od tego właśnie wymiaru. Godziny pracy nauczycieli, w tym ponadwymiarowe, rozliczamy w każdym tygodniu pracy. Oznacza to, że przepisy określają limit godzin ponadwymiarowych dla nauczycieli. W takiej sytuacji limit godzin ponadwymiarowych nie może w zasadzie przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć, czyli 1/4 z 18 godzin. - W wyjątkowych sytuacjach liczbę godzin ponadwymiarowych przydzielonych nauczycielowi wolno podwyższyć. Dyrektor może bowiem zobowiązać nauczyciela do realizacji godzin ponadwymiarowych w wyższym wymiarze niż 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Wymiar tak udzielonych godzin ponadwymiarowych nie może jednak przekroczyć połowy tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć nauczyciela. Czyli w sytuacji gdy wymiar czasu pracy nauczyciela to 25 godzin, godziny ponadwymiarowe zajęłyby 1/2 z 25 godzin. Warunkiem koniecznym do zlecenia pracy w godzinach ponadwymiarowych w takim wymiarze jest uprzednie wyrażenie zgody przez zainteresowanego na taką pracę. Zgoda jest niezbędna również wtedy, gdy dyrektor chce zobowiązać do takiej pracy: > kobietę w ciąży, > osobę wychowującą dziecko do lat czterech, > nauczyciela odbywającego staż w celu uzyskania wyższego stopnia awansu zawodowego. Zatrudnienie nauczyciela w godzinach ponadwymiarowych w wymiarze przekraczającym połowę tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć jest niedopuszczalne. - Szczegółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw określa organ prowadzący szkołę, będący jednostką samorządu terytorialnego, w regulaminie. Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy o tym, czy przysługuje wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe, decyduje regulamin wynagradzania ustalony przez organ prowadzący placówkę oświatową zgodnie z art. 30 ust. 6 Karty nauczyciela. Jeżeli w regulaminie brakuje odpowiednich postanowień, nauczycielowi nie należy się wynagrodzenie za nieprzepracowane godziny ponadwymiarowe. - Organ prowadzący szkołę, uwzględniając przewidywaną strukturę zatrudnienia, określa corocznie w regulaminie obowiązującym od 1 stycznia do 31 grudnia: > wysokość stawek dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego i za warunki pracy, oraz szczegółowe warunki przyznawania tych dodatków, > szczegółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw, > wysokość i warunki wypłacania nagród oraz innych świadczeń ze stosunku pracy. Postanowienia regulaminu nie mogą być sprzeczne z zasadami Karty nauczyciela. W razie nieuchwalenia do końca grudnia danego roku regulaminu na kolejny rok kalendarzowy szkoła stosuje regulamin obowiązujący w roku poprzednim, nie dłużej jednak niż przez dwa miesiące od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej. - Karta nauczyciela pozwala na całkowite zwolnienie dyrektora szkoły z obowiązku prowadzenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych, obok oczywiście obligatoryjnego obniżenia tygodniowego wymiaru godzin tych zajęć. Na tej podstawie należy wnioskować, że co do zasady dyrektor szkoły powinien być obecny na stanowisku pracy w czasie pracy szkoły tak długo, jak długo wymaga tego staranne pełnienie obowiązków związanych z tą funkcją. Podkreśleniem takiej interpretacji obowiązujących przepisów może być również regulacja prawna zasad wynagradzania nauczyciela, któremu zostało powierzone sprawowanie funkcji dyrektora. Wynagrodzenie przysługujące dyrektorowi szkoły lub przedszkola nie zależy od liczby godzin prowadzonych przez niego zajęć. Składa się z: > wynagrodzenia zasadniczego (na jego poziom wpływa stopień awansu zawodowego, posiadane kwalifikacje oraz wymiar zajęć obowiązkowych), > dodatku funkcyjnego. Konstrukcja prawna wynagrodzenia dyrektora nie ma zatem bezpośredniego związku z liczbą przepracowanych przez niego godzin. Oznacza to, że czas pracy dyrektora, mimo ogólnie obowiązujących wymiarów czasu pracy, zależy od ciążących na nim obowiązków. - Na podstawie ogólnych przepisów Karty nauczyciela czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. Dotyczy to również dyrektora szkoły. Dyrektor i wicedyrektor szkoły oraz nauczyciele zajmujący inne stanowiska kierownicze w szkole nie mogą realizować podwyższonego pensum. Istnieje bowiem możliwość obniżenia im tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć w zależności od wielkości i typu szkoły oraz warunków pracy lub też zwolnienia ich od obowiązku realizacji tych zajęć. Niedopuszczalne jest zatrudnienie nauczyciela w godzinach ponadwymiarowych w wymiarze przekraczającym połowę tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć. Reguła ta obejmuje też dyrektora będącego jednocześnie nauczycielem. Nadzór nad wymiarem czasu pracy nauczycieli, w tym dyrektorów, sprawuje organ prowadzący szkołę lub placówkę. Art. 42 [Wymiar zajęć] 1. Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. 2. W ramach czasu pracy, o którym mowa w ust. 1, oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować: 1) zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, w wymiarze określonym w ust. 3 lub ustalonym na podstawie ust. 4a albo ust. 7; 2) inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć opiekuńczych i wychowawczych wynikających z potrzeb i zainteresowań uczniów; 3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. 2a. Nauczyciel, na swój wniosek złożony na piśmie do dyrektora szkoły przed rozpoczęciem zajęć w danym roku szkolnym, może realizować zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze w wymiarze określonym w ust. 4a. Dyrektor szkoły może wyrazić zgodę na realizację zajęć w danym roku szkolnym w ustalonym z nauczycielem wymiarze określonym w ust. 4a, jeżeli taka możliwość wynika z zatwierdzonego przez organ prowadzący szkołę arkusza organizacyjnego szkoły. 3. Tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze zajęć ustala się, z zastrzeżeniem ust. 2a i 4a, według następujących norm: 4. (uchylony) 4a. Zajęcia dydaktyczne, opiekuńcze i wychowawcze mogą być realizowane, z zastrzeżeniem ust. 2a, w wymiarze: 1) od 18 do 27 godzin – przez nauczycieli, o których mowa w ust. 3 w tabeli w rubryce: stanowisko – typ (rodzaj) szkoły, w lp. 3 i 10; 2) od 22 do 26 godzin – przez nauczycieli, o których mowa w ust. 3 w tabeli w rubryce: stanowisko – typ (rodzaj) szkoły, w lp. 5. 5. Pracę wykonywaną w wymiarze określonym w ust. 3 lub ustalonym na podstawie ust. 4a albo ust. 7 uznaje się w zakresie uprawnień pracowniczych za pracę wykonywaną w pełnym wymiarze zajęć. 5a. Nauczyciel, który realizuje tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć zgodnie z ust. 4a, nie może mieć przydzielonych godzin ponadwymiarowych, z wyjątkiem godzin doraźnych zastępstw. 5b. Nauczyciel, który realizuje tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć zgodnie z ust. 3 i dla którego ustalony plan zajęć w pewnych okresach roku szkolnego nie wyczerpuje obowiązującego tego nauczyciela tygodniowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, powinien nauczać odpowiednio większą liczbę godzin w innych okresach danego roku szkolnego. Praca wykonywana zgodnie z tak ustalonym planem zajęć nie jest pracą w godzinach ponadwymiarowych. 6. Dyrektorowi i wicedyrektorowi szkoły oraz nauczycielowi pełniącemu inne stanowisko kierownicze w szkole obniża się tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć określonych w ust. 3 w zależności od wielkości i typu szkoły oraz warunków pracy lub zwalnia się ich od obowiązku realizacji tych zajęć. Dotyczy to również nauczyciela, który obowiązki kierownicze pełni w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze. 7. Organ prowadzący szkołę lub placówkę po uzyskaniu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny określa: 1) zasady rozliczania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego; 2) zasady udzielania i rozmiar zniżek, o których mowa w ust. 6, oraz przyznaje zwolnienia od obowiązku realizacji zajęć, o których mowa w ust. 3; 3) tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć nauczycieli szkół niewymienionych w ust. 3, nauczycieli szkół, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1a, nauczycieli szkół zaocznych, nauczycieli kolegiów pracowników służb społecznych, nauczycieli w systemie kształcenia na odległość, nauczycieli realizujących w ramach stosunku pracy obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin, pedagogów, psychologów, logopedów, doradców zawodowych prowadzących zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu w celu wspomagania uczniów w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 11 ustawy o systemie oświaty, bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych oraz zasady zaliczania do wymiaru godzin poszczególnych zajęć w kształceniu zaocznym i w systemie kształcenia na odległość. 7a. Zajęcia i czynności realizowane w ramach czasu pracy nauczyciela, o których mowa w ust. 2 pkt 1, są rejestrowane i rozliczane w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć w okresach tygodniowych. 8. (uchylony) 9. (uchylony) Komentarz: Mimo że nauczycieli obowiązuje 40-godzinny tydzień pracy, nie oznacza to, że przez tyle godzin prowadzą zajęcia. Wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych jest zupełnie inny. Ile zatem faktycznie pracują oraz jak traktowane są inne ich obowiązki, zależy bezpośrednio od placówki, w której są zatrudnieni. W ramach 40-godzinnego tygodnia pracy nauczyciel nie tylko musi realizować przypisane mu zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, ale również czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, jak branie udziału w posiedzeniach rady pedagogicznej, przeprowadzanie wywiadówek z rodzicami, sprawdzanie pisemnych prac uczniów, przygotowywanie się do prowadzenia zajęć. Do 40 godzin pracy nauczyciela zaliczamy również czas dokształcania we własnym zakresie oraz doskonalenia zawodowego. - O ile udokumentowanie prowadzonych przez nauczyciela zajęć nie stanowi problemu, o tyle są problemy z ewidencjonowaniem czasu przygotowywania się do zajęć, samokształcenia czy doskonalenia zawodowego. Brak jest zatem możliwości pełnej ewidencji czasu pracy nauczyciela, w tym dokładnego rozliczania go z 40-godzinnego tygodnia pracy. Nauczyciel nie ma więc obowiązku przebywać w szkole 40 godzin w tygodniu. W ramach tak określonego czasu pracy nauczyciel może również wykonywać ciążące na nim obowiązki poza terenem szkoły, czyli np. w domu. W ramach 40-godzinnego czasu pracy musi on realizować: > zajęcia dydaktyczne, > wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, > inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć opiekuńczych i wychowawczych wynikających z potrzeb i zainteresowań uczniów, > zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym (art. 42 ust. 2 KN). Pensum, czyli obowiązujący go wymiar czasu pracy zależy od kilku czynników. Po pierwsze, bierzemy pod uwagę stanowisko, czyli czy jest to praca w charakterze nauczyciela, wychowawcy, czy też bibliotekarza. Po drugie, zasadnicze znaczenie ma rodzaj szkoły. Tygodniowa liczba godzin obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych wacha się od 15 do 30 godzin w zależności od zajmowanego stanowiska i samej placówki >patrz tabelka. - Art. 42 ust. 2a dotyczy tzw. podwyższenia pensum. Polega to na tym, że nauczyciel może realizować zajęcia w zwiększonym wymiarze w stosunku do obowiązującego go wymiaru tygodniowego. Oczywiście z tego tytułu przysługuje mu wyższe wynagrodzenie. Zainteresowany musi złożyć wniosek na piśmie do dyrektora szkoły jeszcze przed rozpoczęciem zajęć w danym roku szkolnym. Dyrektor nie ma obowiązku uwzględnienia wniosku. Bezpośredni wpływ na pozytywne rozpatrzenie takiej prośby nauczyciela mają dwa czynniki: > zatwierdzony przez organ prowadzący arkusz organizacyjny szkoły, > wielkość środków finansowych przydzielonych danej placówce. Pozytywna decyzja dyrektora powoduje, że praca w zwiększonym wymiarze będzie traktowana jako świadczona w pełnym wymiarze. Nic się zatem nie zmieni w zakresie uprawnień pracowniczych. Nauczyciel nie otrzyma przykładowo wyższego świadczenia urlopowego. Podwyższone pensum uprawnia jedynie do większego wynagrodzenia zasadniczego. Wzrośnie ono w stopniu proporcjonalnym do liczby godzin wykonywanych zajęć ponad dotychczasowe obowiązkowe pensum. Nauczyciel zyska również wyższe dodatki liczone procentowo od wynagrodzenia zasadniczego, czyli np. stażowy. Realizujący podwyższone pensum otrzyma z tego tytułu wynagrodzenie niezależnie od tego, czy godziny te zostały faktycznie zrealizowane. - Z możliwości podwyższenia pensum mogą skorzystać tylko niektóre grupy nauczycieli, których dotychczasowy wymiar zajęć wynosi 18 lub 22 godziny. - By obliczyć dopłatę do wynagrodzenia zasadniczego, ustalamy stawkę za jedną godzinę przeliczeniową. Jak to zrobić, określa rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (DzU nr 22, poz. 181 ze zm.). Stawkę wynagrodzenia zasadniczego za godzinę przeliczeniową dla nauczycieli realizujących tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin liczymy, dzieląc odpowiednią minimalną stawkę wynagrodzenia zasadniczego wynikającą z zaszeregowania danej osoby przez miesięczną liczbę godzin. Liczbę godzin uzyskujemy z kolei, mnożąc tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin przez 4,16. Dokonujemy przy tym zaokrąglenia do pełnych godzin tak, że czas zajęć do 0,5 godziny pomijamy, a co najmniej 0,5 godziny liczy się za pełną godzinę. Wysokość minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego dla nauczycieli realizujących podwyższone pensum szacujemy, mnożąc stawkę wynagrodzenia zasadniczego za jedną godzinę przeliczeniową przez miesięczną liczbę godzin. Ta ostatnia jest wynikiem pomnożenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin przez 4,16. - Nauczyciel, który na swój wniosek realizuje tzw. podwyższone pensum, nie może pracować w godzinach ponadwymiarowych. Podwyższenie pensum to i tak zwiększenie wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych maksymalnie do 26 godzin. Nie jest jednak zwolniony z obowiązku realizowania dodatkowych zadań w zastępstwie nieobecnego kolegi. W ramach godzin doraźnego zastępstwa przydziela się nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, które musi zrealizować za nieobecnego. Za takim zwiększeniem godzin pracy nauczyciela przemawia bowiem konieczność realizacji zadań szkoły. - Podstawowym celem uzupełniania pensum jest stworzenie nauczycielowi możliwości wykonywania pracy w pełnym wymiarze. Często szkoła nie jest w stanie mu tego zagwarantować. Dlatego też nauczyciel zatrudniony w jednej szkole na co najmniej pół etatu może realizować część swojego pensum w innym miejscu. Uzupełnienie wymiaru czasu pracy może się odbywać w jednej lub nawet w kilku szkołach. Warunkiem do uzupełnienia pensum jest wykonywanie pracy w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązującego go wymiaru. Nie skorzystają zatem z tego zatrudnieni w niższym w wymiarze. Pensum wyrównujemy maksymalnie o 1/2 wymiaru obowiązującego pracownika na danym stanowisku i w określonej szkole oraz najwyżej do pełnego wymiaru. Dlatego też zatrudniony w wymiarze np. 1/3 pensum musiałby dopełnić wymiar o 2/3, aby osiągnąć pełne pensum. Nie jest to jednak możliwe. - Organ prowadzący szkołę (wójt, burmistrz lub prezydenta miasta, starosta czy marszałek województwa) może nałożyć na nauczyciela obowiązek podjęcia pracy w innej szkole lub szkołach w celu uzupełnienia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Inicjatywa należy do dyrektora szkoły, który występuje o to do organu prowadzącego, przedstawiając konieczność uzupełnienia. Może też ewentualnie wskazać szkołę, w której nauczyciel miałby uzupełnić pensum. Dalsze czynności to rola organu prowadzącego. Nauczyciel zobowiązany przez ten organ do prowadzenia zajęć w innej szkole lub szkołach pozostaje w zatrudnieniu w dotychczasowym miejscu pracy. Inna szkoła nie nawiązuje z nim zatem odrębnego stosunku pracy. Nie musi też znajdować się w tej samej miejscowości, co placówka macierzysta. - Nauczyciel powinien uzupełniać pensum na tym samym stanowisku. Może jednak wyrazić zgodę na inne stanowisko, byle zgodne z jego kwalifikacjami. Te inne szkoły nie mogą mu przydzielać godzin ponadwymiarowych. Gdyby taka szkoła chciała mu powierzyć zajęcia w wymiarze przekraczającym liczbę godzin koniecznych do uzupełnienia pensum, musi z nim zawrzeć odrębny stosunek pracy. Odrębna umowa mogłaby obejmować liczbę godzin pracy nauczyciela ponad jego pensum. - Pracę w innej szkole w celu tzw. uzupełnienia etatu nauczyciel powinien podjąć na tym samym stanowisku. Na takie uzupełnienie etatu nie jest wymagana jego zgoda. Zdaniem Sądu Najwyższego nie musi on też wyrażać zgody na pracę w innej szkole w tej samej miejscowości w celu uzupełnienia obowiązującego wymiaru zajęć dydaktycznych (wychowawczych) w wymiarze nie większym niż 1/2 etatu (wyrok z 20 marca 1991 r., I PR 6/91). Zgoda jest konieczna, gdy uzupełnienie etatu w innej szkole wiązałoby się z pracą na innym stanowisku niż w macierzystej szkole. Potwierdził to SN w orzeczeniu z 20 marca 1991 r. (I PR 6/91). W sytuacji gdy nauczyciel nie wyrazi zgody na taką pracę, otrzymuje wynagrodzenie jedynie za część obowiązkowego wymiaru zajęć. - Przepis wprowadza zasadę, że trzeba rozliczać tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć nauczycieli, których plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego. Nauczyciele, dla których ustalony plan zajęć w pewnych okresach roku szkolnego nie wyczerpuje obowiązującego ich tygodniowego wymiaru zajęć, są obowiązani są do nauczania w odpowiednio większej liczbie godzin bez uznania ich za pracę w godzinach ponadwymiarowych w innych okresach roku szkolnego. Potwierdził to SN w uchwale z 14 kwietnia 1994 r. (I PZP 64/93). Według orzeczenia obowiązujący do czasu zawarcia układu zbiorowego pracy dla nauczycieli art. 42 ust. 6 Karty nauczyciela uzasadnia zobowiązanie pracownika do zwiększonego wymiaru zajęć dydaktycznych bez uznania ich za pracę w godzinach ponadwymiarowych, gdy według planu zajęć we wcześniejszym okresie: > czas pracy nauczyciela nie wyczerpywał obowiązującego go wymiaru zajęć dydaktycznych, > zatrudniony nauczał w odpowiednio większej liczbie godzin niż obowiązujący go wymiar godzin zajęć dydaktycznych. Potwierdził to jeszcze SN w uchwale z 20 kwietnia 1994 r. (I PZP 10/94). - Okresowe zwiększenie wymiaru godzin zajęć bez uznania ich za godziny ponadwymiarowe dotyczy tylko nauczycieli, którzy nie mają podwyższonego pensum. Czyli takich, których wymiar pracy odpowiada rodzajowi szkoły, w której są zatrudnieni. Nauczycielom tym należy przydzielać pracę w planie zajęć w szczególny sposób, tak aby średni wymiar godzin w ciągu całego roku szkolnego odpowiadał obowiązkowemu wymiarowi godzin zajęć określonemu w art. 42 ust. 3 Karty nauczyciela. Okresem rozliczeniowym czasu pracy nauczyciela jest bowiem właśnie cały rok szkolny. - Art. 42 ust. 6 ustawy oznacza, że podwyższonego pensum nie mogą mieć dyrektorzy i wicedyrektorzy szkół oraz nauczyciele zajmujący inne stanowiska kierownicze. Takie osoby uprawnione są bowiem z tytułu sprawowanych funkcji do obniżenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Skoro bowiem nauczyciele pełniący funkcje kierownicze w szkole są odciążani od prowadzenia zajęć w pełnym wymiarze, nieuzasadnione byłoby umożliwienie im podwyższania pensum. - Nauczyciele zajmujący w szkole stanowiska kierownicze realizują zajęcia w obniżonym wymiarze w stosunku do obowiązującego lub nie realizują ich wcale. Osoby na takich stanowiskach mogą być bowiem zwolnione całkowicie z obowiązku realizacji tygodniowego wymiaru. O tym, jakie obniżenie im przysługuje, decyduje wielkość i typ szkoły oraz warunki pracy. Zasady redukcji wymiaru w takich sytuacjach określa organ prowadzący szkołę (rada gminy czy powiatu lub sejmik województwa) po uzyskaniu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Organ ten jest również uprawniony do przyznawania zwolnienia od obowiązku realizacji pensum. Art. 42a [Dyrektor] 1. Dyrektor za zgodą organu prowadzącego szkołę lub placówkę może nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć obniżyć tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć, na czas określony lub do odwołania, ze względu na doskonalenie się, wykonywanie pracy naukowej albo prac zleconych przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny lub organ prowadzący szkołę lub placówkę albo ze względu na szczególne warunki pracy nauczyciela w szkole lub placówce. 2. Obniżenie tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nie może spowodować zmniejszenia wynagrodzenia oraz ograniczenia innych uprawnień nauczyciela. 3. Nauczyciel korzystający z obniżonego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nie może mieć godzin ponadwymiarowych, z wyjątkiem nauczycieli, o których mowa w art. 42 ust. 6. 4. (uchylony) Komentarz: Obniżenie nauczycielowi tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć zależy od uznania dyrektora szkoły. Zgodę na takie obniżenie ten ostatni powinien uzyskać od organu prowadzącego szkołę (wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty czy marszałka województwa). Obniżenie nie powoduje negatywnych konsekwencji materialnych dla nauczyciela. Po obniżeniu otrzymuje on nadal wynagrodzenie w pełnej wysokości oraz nie traci uprawnień do innych świadczeń związanych z wymiarem zajęć. Dyrektor nie przydzieli mu jednak godzin ponadwymiarowych. Ograniczenie to nie dotyczy nauczycieli zajmujących kierownicze stanowiska. Dyrektor może obniżyć wymiar zajęć jedynie nauczycielom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie mianowania lub umowy o pracę. Nie grozi to zatem pracującemu w niepełnym wymiarze. Art. 42b [Pora nocna] 1. Nauczyciel może być obowiązany do realizowania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć wychowawczych także w porze nocnej. 2. Za każdą godzinę pracy w porze nocnej nauczycielowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 15 proc. godzinowej stawki wynagrodzenia zasadniczego, jednakże nie niższej niż ustalona na podstawie art. 151 8 § 1 kodeksu pracy. 3. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z właściwymi ministrami, określi, w drodze rozporządzenia, szkoły i przypadki, w których nauczyciel może być obowiązany do realizowania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć wychowawczych także w porze nocnej, oraz warunki, na jakich może się to odbywać, uwzględniając w szczególności: 1) konieczność zapewnienia opieki w porze nocnej w placówkach świadczących opiekę całkowitą lub przyjmujących dzieci także w nocy; 2) zapobieganie zagrożeniom dla wychowanków ze strony środowiska lokalnego; 3) warunki lokalowe szkół; 4) równomierne obciążenie nauczycieli pracą w porze nocnej. Komentarz: Szkoła może zobowiązać nauczyciela do pracy w porze nocnej. Warunki i zasady wykonywania przez nauczycieli pracy w porze nocnej określa rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 17 maja 2001 r. w sprawie realizowania przez nauczycieli tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć wychowawczych w porze nocnej (DzU nr 52, poz. 550). Tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć wychowawczych także w porze nocnej występuje w: > zakładach poprawczych, > schroniskach dla nieletnich, > rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych z internatami dla dzieci i młodzieży, > placówkach opiekuńczo-wychowawczych zapewniających całodobową opiekę. Mogą go także realizować: > specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, > internaty i bursy szkolne, > domy wczasów dziecięcych. Za każdą godzinę pracy w nocy przysługuje nauczycielowi dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 15 proc. godzinowej stawki wynagrodzenia zasadniczego. Wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wynagrodzenia, jakie gwarantuje kodeks pracy. Zgodnie bowiem z art. 151 8 kodeksu pracy dodatek ten wynosi 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnej płacy. Art. 42c [Tydzień pracy] 1. Nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Nauczycielom dokształcającym się, wykonującym inne ważne społecznie zadania lub – jeżeli to wynika z organizacji pracy w szkole – dyrektor szkoły może ustalić czterodniowy tydzień pracy. 2. W szkołach, w których praca odbywa się we wszystkie dni tygodnia, nauczyciel korzysta co najmniej raz na dwa tygodnie z dwu kolejnych dni wolnych od pracy, z których jeden musi przypadać w niedzielę. Nie dotyczy to nauczyciela pracującego w systemie kształcenia zaocznego. 3. Za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, wykonywane w dniu wolnym od pracy, nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast dnia wolnego nauczyciel otrzymuje odrębne wynagrodzenie, w wysokości ustalonej w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 5. 4. Za pracę w święto, przypadające poza dwoma dniami w tygodniu wolnymi od pracy, nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast dnia wolnego nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 3, ze 100-proc. dodatkiem. Komentarz: Zasadniczo przyjmuje się, że tydzień pracy nauczycieli liczy pięć dni. Wyjątkowo nauczyciel dokształcający się czy wykonujący inne społecznie ważne zadania może realizować obowiązujący go wymiar zajęć przez cztery dni tygodnia. Jest to również uzasadnione organizacją pracy przyjętą w szkole. W szkołach, w których praca odbywa się we wszystkie dni tygodnia, nauczycieli obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Nauczyciele powinni jednak korzystać wtedy raz na dwa tygodnie z dwu kolejnych dni wolnych od pracy, w tym niedzieli. Taki wymóg nie dotyczy jednak nauczycieli uczących w systemie kształcenia zaocznego. - W szczególnych sytuacjach, gdy nauczyciel wykonywał pracę w dniu wolnym, zamiast dnia wolnego przysługuje mu odrębne wynagrodzenie. Stanowisko takie potwierdza rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (DzU nr 22, poz. 181 ze zm.). Według § 10, gdy nauczyciel nie może otrzymać dnia wolnego, w zamian za pracę w dniu wolnym przysługuje mu wynagrodzenie liczone jak za godziny ponadwymiarowe. - W pierwszej kolejności za pracę w dniu wolnym udzielamy dnia wolnego. Wypłata wynagrodzenia powinna następować tylko w szczególnie uzasadnionych sytuacjach. Zgodnie bowiem z kodeksem pracy w zamian za pracę w dzień wolny wynikający z rozkładu czasu pracy przysługuje dzień wolny. Kiedy, decyduje pracodawca, czyli dyrektor szkoły. Musi to jednak uzgodnić z nauczycielem. Dnia tego należy jednak udzielić najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego wynikającego z regulaminu pracy. - Gdy święto przypada w jeden z pięciu dni pracy nauczyciela, ma on prawo do innego dnia wolnego z tego tytułu. Karta nie przewiduje w takim tygodniu obniżenia obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Udzielając dnia wolnego w zamian za pracę w święto, należy pamiętać, że musi ono przypadać w inny dzień pracy, tzn. dzień, w którym zgodnie z rozkładem zajęć nauczyciel powinien je realizować. Tym samym, w tygodniu, kiedy nauczyciel otrzymuje jeden dzień wolny za pracę w święto, nie realizuje on obowiązującego go wymiaru godzin zajęć. W szczególnie uzasadnionych sytuacjach, gdy nie ma możliwości udzielenia nauczycielowi dnia wolnego za pracę w święto, należy wypłacić mu wynagrodzenie ze 100-proc. dodatkiem. Art. 43. (uchylony) Art. 44. (uchylony) Art. 45. (uchylony) Art. 46. (uchylony)

Jestem nauczycielką przedszkola. Moje pensum to 25 godzin tygodniowo (od poniedziałku do piątku). W maju musieliśmy pracować w sobotę i właśnie dowiedziałam się, że nie przysługuje nauczycielom wolne za przepracowany dzień. I jeszcze jedno – czy nauczycielom przedszkola nie przysługuje dzień wolny z okazji Dnia Nauczyciela? Czas pracy i obowiązki nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć Odpowiadając na Pani pytanie uprzejmie informuję, że zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień, przy czym nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy (art. 42c ust. 1 Karty Nauczyciela). W ramach czasu pracy, o którym mowa wyżej, oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel zgodnie z ustawą obowiązany jest realizować: 1) zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, w wymiarze określonym w ust. 3 lub ustalonym na podstawie ust. 4a albo ust. 7; 2) inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć opiekuńczych i wychowawczych wynikających z potrzeb i zainteresowań uczniów; 3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Karta Nauczyciela nie powołuje odrębnych i szczególnych rozwiązań prawnych w zakresie czasu pracy nauczycieli w sytuacji realizacji zadań szkoły w formach innych, niż realizowane w warunkach szkolnych (np. w trakcie zielonych szkół, wycieczek lub innych imprez wyjazdowych). W związku z tym w pełni stosuje się podczas wypełniania tych zadań ogólne przepisy dotyczące norm czasu pracy nauczycieli. Nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Czy nauczycielowi przysługuje dzień wolny za pracę w sobotę? Powyższe oznacza, że w przypadku nauczyciela wykonującego pracę w dniu wolnym od pracy, zastosowanie będzie miał art. 42c ust. 3 Karty Nauczyciela, zgodnie z którym za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, wykonywane w dniu wolnym od pracy, nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach (podkreślić należy, że to sformułowanie oznacza wyjątkowość, a nie regułę) zamiast dnia wolnego nauczyciel otrzymuje odrębne wynagrodzenie, w wysokości ustalonej w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 5, tj. w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy. Odrębne wynagrodzenie dla nauczyciela za realizację zajęć dydaktycznych,wychowawczych lub opiekuńczych w dzień wolny od pracy Zgodnie z tym rozporządzeniem nauczycielom, którzy w dniu wolnym od pracy realizują zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, a nie otrzymują za ten dzień innego dnia wolnego, przysługuje odrębne wynagrodzenie za każdą godzinę pracy obliczane jak za godzinę ponadwymiarową (tak: rozstrzygnięcie nadzorcze wojew. z 2007-03-22 rozstrzygnięcie nadzorcze wojew. z 2007-02-06 Zgodnie z art. 74 KN w dniu rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej, 14 października każdego roku, obchodzony będzie Dzień Edukacji Narodowej. Dzień ten uznaje się za święto wszystkich pracowników oświaty i jest wolny od zajęć lekcyjnych. Podkreślić jednak należy, że dzień ten nie jest dniem wolnym od pracy, a jedynie dniem wolnym od zajęć lekcyjnych. W przedszkolach nie prowadzi się jednak zajęć lekcyjnych, a jedynie zajęcia opiekuńczo-wychowawcze, którego to terminu prawodawca rozmyślnie nie użył. Oznacza to więc, że choć w szkołach lekcje się nie odbywają (w zamian są inne zajęcia) to jednak w przedszkolach zajęcia opiekuńczo-wychowawcze powinny być prowadzone. Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼

karta nauczyciela 40 godzinny tydzień pracy